€16.20
Η χρήση του αγαθού της γλώσσας είναι τόσο γενική και τόσο “αυτόματη”, όσο ίσως είναι κι η ανάσα. Κι όπως δεν σκεπτόμαστε πόσο πολύτιμη είναι η περίπλοκη φυσιολογία της Αναπνοής, άλλο τόσο δεν μας απασχολεί το πόσο θεμελιώδης για την ύπαρξή-μας είναι η Γλώσσα.
Όμως, χάρις στους ακάματους Γλωσσολόγους μας, διατίθενται τόσο πολλές και βαθειές γνώσεις γι’ αυτήν, ώστε μπορούμε κι εμείς να απολαύσομε ένα μέρος απ’ αυτή τη γνώση.
Εμείς οι απλοί Χρήστες της γλώσσας έχομε κι ένα πρόσθετο πρακτικό ενδιαφέρον: αφενός είμαστε καλλιεργητές της γλώσσας (στον καθημερινό, τον επιστημονικό και τον καλλιτεχνικό λόγο), αφετέρου πολύ συχνά έχομε ειδικές εκφραστικές ανάγκες, τις οποίες θέλομε και να τις περιγράφομε.
Σκέφθηκα λοιπόν να συμμερισθώ μαζί-σας τις δικές-μου γλωσσικές αντιλήψεις, όπως τις διδάχθηκα απ’ τους ειδικούς, αλλά κι όπως τις απόχτησα από πείρα πολύχρονη.
Επομένως, το βιβλίο αυτό έχει κυριότατα πρακτικούς σκοπούς – λέει όμως και τον πόνο μου: για παράδειγμα, δεν αντέχω άλλο να με βάζουνε να γράφω “κατά νουν”, ενώ εγώ σωστά διαβάζω “κατα νούν”…
Ποια είναι η ελληνική ρίζα της λέξης “τουρνουά”; Είναι σωστό να γράφουμε Βατοπαίδι ή Βατοπέδι; Η σφαίρα εξοστρακίζεται ή εποστρακίζεται; Το “φελέκι” είναι κακιά λέξη; Ποια σχέση έχουν οι κάλπες με τους κάλπικους παράδες; Υπάρχουν σεβάσμιοι κουκουλοφόροι; Αληθεύει ότι το “ντιμπέιτ” προέρχεται από το “δίβατον”; Υπήρχαν λαθρομετανάστες το 1928; Εκτός από Δεκεμβριανά και Ιουλιανά, μήπως υπάρχουν και Οκτωβριανά; Τελικά, τι σημαίνει η λέξη “βία” στα ποιήματα του Δ. Σολωμού; Είναι σωστό να λέμε ασθενής και οδοιπόρος ή μήπως το σωστό είναι διπόρος; Ποια σχέση έχουν οι παρόλες με το Κοινοβούλιο και η δραχμή με το δράμι; Γιατί το λευκό χρώμα ονομάστηκε άσπρο; Τι είναι η μπούρμπερη και γιατί πηγαίνει μαζί με τη στάχτη; Το φίλντισι είναι το ίδιο με το σεντέφι; Έχει πληθυντικό η λέξη χάος; Σε τι διαφέρει ο νωπός από τον φρέσκο;
Αυτές και πολλές ακόμα απορίες σχετικά με τη γλώσσα θα σας λυθούν στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Ο Νίκος Σαραντάκος συγκεντρώνει στον τόμο αυτόν τριάντα συν ένα κείμενα που αφηγούνται ιστορίες λέξεων -γιατί, εκτός απ τους ανθρώπους, έχουν κι οι λέξεις τη δική τους ιστορία.
Η παρούσα μελέτη επιδιώκει αφενός να φωτίσει ορισμένα βασικά σημεία της διαδικασίας (προ)τυποποίησης και γλωσσικού προγραμματισμού της νέας ελληνικής στα συμφραζόμενα της κοινωνικής διγλωσσίας (diglossia), ενός φαινομένου (παρά την κρατούσα άποψη) εντέλει αποκλειστικά συνυφασμένου με την ίδρυση και τις κοινωνικο-ιδεολογικές συνιστώσες του ελληνικού κράτους, αφετέρου να διερευνήσει τις γραπτές ποικιλίες που ήταν σε χρήση, τη μεταξύ τους σχέση και τις (γλωσσικές) προϋποθέσεις για την επικράτηση / εδραίωση της δημώδους / δημοτικής — προϋποθέσεις που φαίνεται πως υπήρχαν ήδη από την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Επίσης, είναι απαραίτητο να δούμε αυτή τη διαδικασία χειραφέτησης και (προ)τυποποίησης της δημώδους / δημοτικής όχι μόνο συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, αλλά πρωτίστως έχοντας ως αφετηρία τις υπάρχουσες πηγές και τα γλωσσικά τεκμήρια καθαυτά, όχι την πρόσληψή τους ή τα όποια αφηγήματα των πρωταγωνιστών και των ερευνητών. Το εξαιρετικά σύνθετο αντικείμενο μελέτης απαιτεί και έναν σημαντικό βαθμό διεπιστημονικότητας, την αξιοποίηση μεθοδολογικών εργαλείων και δεδομένων κυρίως από την ιστορική (κοινωνιο)γλωσσολογία, τη νεοελληνική φιλολογία και την ιστορία. Η αναφορά μεταξύ άλλων σε απόψεις εντελώς αβάσιμες από γλωσσικο-ιστορική σκοπιά, όπως λ.χ. ότι η καθαρεύουσα είναι δημιούργημα του Α. Κοραή, ότι η διγλωσσία ή / και το γλωσσικό ζήτημα ανάγονται στην Αρχαιότητα, ότι η δημοτική εμφανίζεται και (προ)τυποποιείται από τη γενιά του Μ. Τριανταφυλλίδη ή ότι η κοινή νεοελληνική διαμορφώθηκε κυρίως μεταπολεμικά, επιβεβαιώνει την πολυπλοκότητα της νεοελληνικής γλωσσικής ιστορίας και την ανάγκη να ερευνηθεί συστηματικά, σε αντιδιαστολή με μια ροπή προς γλωσσικούς μύθους ή έστω με ένα πλήθος στερεότυπων αντιλήψεων που εξακολουθούν να την περιστοιχίζουν.
Αρχαία και νέα ελληνικά: συγγενείς μα αντίπαλες μορφές, ομοιότητες και διαφορές· η θέση των αρχαίων στην εκπαίδευση και στον καθημερινό γλωσσικό στίβο * Η εξέλιξη της γλώσσας και ο «ολέθριος αττικισμός» (Γ. Ν. Χατζιδάκις) * Η αλλαγή και η εξέλιξη της γλώσσας μέσα από δάνεια, αποκλίσεις και λάθη, σημασιολογικά και συντακτικά * Το γλωσσικό αίσθημα και η “λογική” που διέπει, υποστηρίζει και καθιερώνει τις αποκλίσεις * Η ιστορία των τόνων: το πολυτονικό, επιστημονική ανορθογραφία στα νέα ελληνικά * Νέες τάσεις στη χρήση της γλώσσας και στη γραφή: αρχαϊκοί ρηματικοί τύποι: ηρνείτο και συνεπήγετο· λογιόμορφη, λανθασμένη σύνταξη: ρήματα που συντάσσονται, αντίθετα και από το αρχαϊκό παρελθόν τους, με γενική, όπως μετέρχομαι, διαφεύγω, αποποιούμαι * Σύμφυρση αλφαβήτων: chic-άτη και media-κός· αρχαίες ή νεότερες λέξεις που τώρα χωρίζονται σε δύο: «εξ απίνης», «κι όλας», «δι ό»· νεότερες σύνθετες λέξεις που γράφονται με ενωτικό ή σαν δύο λέξεις: «αλαφρο-ίσκιωτη», «πολυ-μιλάω», «ετσι-θελισμός», «ξανά φεύγω», «παλιο χαρακτήρας» κ.ά. * Η παλινόρθωση της αρχαϊκής Κλειούς, που από τον 1ο αιώνα μ.Χ. είχε εξομαλυνθεί σε Κλειώς, και η επέκτασή της σε σύγχρονα λαϊκά υποκοριστικά: της Ζωζούς, της Γωγούς κ.ά. * Η ακλισία που προχώρησε από τα ξένα τοπωνύμια: του Πεκίνο, της Ατλάντα¸ του Αννόβερο, στα ελληνικά προσωπωνύμια: της Λυδία, της Ρεβέκκα κ.ά., και κυρίως σε κοινές, καθημερινές λέξεις: τα γιαπί, του πασατέμπο, τα παλτό και τα μπουφέ * Ευρύτερος γλωσσικός καθαρισμός, που συγχέεται με έναν γενικότερο νεοσυντηρητισμό, ή παροδικές τάσεις; * Άγονες, αντιεπιστημονικές προσπάθειες για ορθογραφική, μορφοφωνολογική κτλ. ρύθμιση της γλώσσας, όταν ανέκαθεν η γλώσσα, όπως όλες οι γλώσσες, αυτορυθμίζεται και προχωρεί.
Οι βλαβερές συνέπειες του πουπουδισμού. Η αρχαία Ελλάδα ή η Αρχαία Ελλάδα; Τι είναι τα pluralia tantum; Ψαγμενιά, ή μήπως απλώς δηθενιά; Οι εβραίοι ή οι Εβραίοι; Ο Ρουσσώ, ο Ρουσώ, ο Ρουσσό ή ο Ρουσό; Αχ, αυτά τα ντουζ! Η βουλευτής, η βουλευτίνα, η βουλεύτρια. Οι ζωές(;) των άλλων. Εμείς πάντως προσέχουμε “τους εαυτούς μας”. Νύμφες και νύφες, έννοιες και έγνοιες. Η ελληνοστολή και η αποξύλωση. “Τι να κάνουμε;”, ή μήπως “Τι να κάμουμε;”. Καμαρομύτηδες και πολυπιθυμημένες. Ο Φίλερις και η Αιμοβόρα, ο Δίκορος και ο Κοπρώνυμος. Ο Πυρρόθριξ, του…; Τι σημαίνει Τσιμισκής; Ποιοι να ήταν, άραγε, ο Τζούρτζης και ο Σαλισβουρής; Το θρυλικό λεωφορείο “Θων-Θησείον”. Ο Χεζοπόταμος και ο Cartier. Η Μάχη των Πυραμίδων και η Μάχη των Χρυσών Πτερνιστήρων.
Άλκη Ζέη: In memoriam. Η μιζέρια της ηθογραφίας. Η απαξίωση του Νομπέλ Λογοτεχνίας. Οι συγγραφείς ως μεταφραστές. “Ο δαίμων της ενδεκάτης ώρας” και ο “Πυρετός στο αίμα”. Οι δαίμονες ή Οι δαιμονισμένοι του Ντοστογιέφσκι; Κι όμως, ο Ουγκό δεν έγραψε για Άθλιους…
Κείμενα ενός απλού γλωσσομανούς, τα οποία επιχειρούν να θίξουν ζητήματα που άπτονται πεδίων όπως η γλώσσα, η Ιστορία, η μετάφραση, ακόμα και η κίνηση των ιδεών.
Κείμενα με οδηγό την αρχή ότι ακόμα και τα πιο ενδιαφέροντα θέματα μπορούν να προσεγγίζονται με παιγνιώδη ή χιουμοριστικό τρόπο.
Ελευθερία, Εθελοδουλία, Ασημαντότητα 1 × €13.00
Το Σπίτι Της Ευθυμίας 1 × €18.00
Μικρό χρονικό τρέλας 1 × €11.00
Θέατρο και ποίηση 1 × €16.00
Όλα μας τα ΚΡΥΦΑ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ 1 × €16.20
Λούνικ ΙΙ 1 × €4.00
Τo Τέλος των Πάντων 1 × €13.00
Ανάμεσα στα δάση και τα νερά 1 × €13.00
Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος 1 × €15.00η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη 1 × €22.50Υποσύνολο: €141.70
