Με το τρίτομο αυτό έργο, ο Νίκος Πετσάλης-Διομήδης προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό μια συνολική και διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, της κρισιμότερης ίσως περιόδου για την εθνική μας πορεία μετά τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Έχοντας αφιερώσει μεγάλο μέρος της ζωής του στη συνεχή διερεύνηση της περιόδου αυτής, ο συγγραφέας είναι εξοικειωμένος με τα πρόσωπα και τα πράγματα της εποχής που μελετά. Το έργο του το διακρίνουν η εξαιρετική εποπτεία των προσώπων του δράματος, η πολυδιάστατη ανάλυση των επιλογών τους και η βαθιά κατανόηση των «απρόσωπων» δυνάμεων της ιστορίας που καθόρισαν από κοινού την πορεία του έθνους. Η προσέγγιση του Πετσάλη-Διομήδη συνδυάζει την κριτική ματιά με την ενσυναίσθηση, ιδίως στην περίπτωση του αδιαμφισβήτητου πρωταγωνιστή της περιόδου: Αναδεικνύει με ενάργεια την προσήλωση του Ελευθερίου Βενιζέλου στο έργο της δημιουργίας μιας μεγαλύτερης Ελλάδας, «σεβαστής εις τους φίλους της και τρομεράς εις τους εχθρούς της». Στον πρώτο τόμο του βιβλίου δεσπόζει ο Εθνικός Διχασμός. Στους επόμενους δύο τόμους καλύπτονται η συμμετοχή της Ελλάδας στο Συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι, το Μικρασιατικό και η πορεία προς τις μοιραίες εκλογές της 1ης / 14ης Νοεμβρίου 1920.
Με επίμονη και μακροχρόνια έρευνα, με συνολική και μικροσκοπική παρατήρηση, μπορεί κανείς να διακρίνει, όχι άνετα πάντως, ένα γενικό χαρακτηριστικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 να διακρίνει, αλλιώτικα, το στοίχημα ενός ολόκληρου έθνους – από αυτό και ο πρωτοποριακός ρόλος του εγχειρήματος. Από την αρχή, την έναρξη της δηλαδή στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, μέχρι το τέλος της, που ως προς την πλήρη ικανοποίηση του αρχικού αιτήματος θα μπορούσε να το τοποθετήσει κανείς στο 1843, καθώς και στη διάρκεια της προετοιμασίας της, την Ελληνική Επανάσταση του 1821 διακρίνει μια διαρκής πάλη του νεωτερικού με το παραδοσιακό, του νέου εκείνη τη στιγμή με το παλαιό εκείνη τη στιγμή σε όλες τις διαστάσεις, σε όλα τα μεγέθη και σε όλες τις εκφράσεις, η νεωτερικότητα πάλεψε, ακόμη και πολέμησε, την παράδοση και νίκησε.
Το 1974 σηματοδότησε το τέλος μιας ολόκληρης εποχής και την απαρχή μιας εντελώς νέας. Ο μεταβατικός χαρακτήρας αυτού του έτους αποτυπώθηκε με τον πιο γλαφυρό τρόπο στις αντιφάσεις του. Ήταν ταυτόχρονα annus horribilis και annus mirabilis. Ολέθριο, διότι το πρώτο μισό του σημαδεύτηκε από την πιο σκοτεινή εκδοχή του δικτατορικού καθεστώτος που προκάλεσε την ανεπανόρθωτη εθνική συμφορά στην Κύπρο, η οποία με τη σειρά της οδήγησε στην κατάρρευσή του. Καταπληκτικό, διότι πάνω στα ερείπια της χούντας ανοικοδομήθηκε με σχεδόν απίστευτη ταχύτητα και οπωσδήποτε με αξιοθαύμαστη αποτελεσματικότητα η πιο επιτυχημένη εκδοχή ομαλής δημοκρατικής ζωής στο ελληνικό κράτος. Διευθετήθηκε με τρόπο αδιαμφισβήτητο και κατά συνέπεια οριστικό το χρονίζον πολιτειακό ζήτημα. Επιπλέον, τέθηκαν ξανά οι βάσεις για την ενεργή συμμετοχή της Ελλάδας στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το 1974 υπήρξε καθοριστικό και στο επίπεδο διαμόρφωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Σχεδόν όλες οι αξιώσεις που εγείρει μέχρι σήμερα η Τουρκία έναντι της Ελλάδας έχουν τη ρίζα τους στο μεταίχμιο μεταξύ του 1973 και του 1974. Η τομή της χρονιάς αυτής αποτυπώθηκε εύγλωττα ακόμα και στην καθημερινή γλώσσα, στην οποία η διαίρεση «πριν από το 1974» και «μετά το 1974» έγινε σημείο αναφοράς, μέχρι τις μέρες μας.
«Μαύρη μέρα στο Παρίσι. Εκεί συναντήθηκα και με τον Jacques C., δημοσιογράφο της “Humanite” και φίλο μας. (…) Φεύγοντας (ο Jacques θα με πήγαινε μέχρι την Ουνέσκο, απ’ όπου είχα φύγει σκαστή για τη διαδήλωση), συνεχίσαμε την έντονη συζήτηση που είχε αρχίσει πρωτύτερα: ήμουν έξω φρενών που το γαλλικό Κ. Κ. και τα συνδικάτα δεν είχαν δραστηριοποιηθεί αποτελεσματικά, εφόσον ήξερα και από προσωπική πείρα τ μέσα και τι δύναμη κινητοποίησης διέθεταν. Και μια στιγμή: «Μη φωνάζεις!» μου λέει ο Jacques. – «Μα κι εσύ φωνάζεις», του λέω στον ίδιο τόνο και εγώ. – «Ναι, αλλά εγώ είμαι στο αυτοκίνητό μου», μου αντιτείνει. Απόμεινα! Μονομιάς κατάλαβα, τη λούστηκα, την κατάσταση της προσφυγιάς. Ήμουν σε ξένο αυτοκίνητο, σε ξένο τόπο, με δικαιώματα περιορισμένα, κατά παραχώρηση.. Και μ’ έπιασε ένα κλάμα… Φτάσαμε στην Ουνέσκο, κατέβηκα από το αυτοκίνητο, αλλά τα δάκρυα, ποταμός, κυλούσαν ασταμάτητα. Και καθώς δεν γινόταν να μην πάω στο γραφείο μου, μπήκα σ’ ένα φαρμακείο και ζήτησα κάτι ασυνήθιστο από τον ξαφνιασμένο φαρμακοποιό: «Κάντε με, σας παρακαλώ, να σταματήσω να κλαίω»… Ο Jacques δεν είχε, βέβαια, καταλάβει τι «είχε ξεφύγει από το φράχτη των δοντιών του». Λίγους μήνες μετά μου κουβάλησε από την Αθήνα δύο βαλίτσες με ρούχα που του είχαν φορτώσει οι δικοί μας. Επιλογές και συγκυρίες σε καιρούς δύσκολους οδηγούν σε αφηγήσεις όπου διαπλέκονται τεκμήρια και βιώματα – μια εφηβεία στον Εμφύλιο που τη διαδέχτηκε, δύο φορές, μακρόχρονος ξενιτεμός. Οι απρόσμενες καταστάσεις αναζητούν απαντήσεις, ενώ η διήθηση του χρόνου μεταφέρει στο σήμερα χτεσινές βεβαιότητες και αμφιβολίες. Τα αποτυπώματα στη μνήμη μπορούν να είναι ακόμα εύγλωττα;
Οι πολιτικοί δημιουργοί του ’21, παρά τις συχνά αρνητικές πράξεις τους, «…δημιούργησαν κάτι μεγαλειώδες: πρώτοι αυτοί μέσα σ’ ένα αναπόσπαστο επί τέσσερις αιώνες τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έθεσαν τα θεμέλια ενός νέου κράτους, πάνω στο οποίο έχτισαν -καλά ή κακά- οι μεταγενέστεροι. Αν εκείνοι τότε στη Νέα Επίδαυρο δεν έβαζαν τον πρώτο λίθο, η Ελλάς, για να το πω λατινικά, θα παρέμενε sine nomime truncus, ένας γεωγραφικός κορμός χωρίς όνομα. Γι’ αυτό δεν πρέπει να είμαστε αγνώμονες προς το παρελθόν. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτό που λέμε σήμερα παρόν θα είναι το παρελθόν του μέλλοντος. Δεν θα μας δικάσουν μόνον οι νεκροί, όπως γράφει ο Παλαμάς, αλλά και οι αγέννητοι. Και θα είναι θλιβερό να μας κατηγορήσουν ως γενιά που ξέγραψε την ιστορία της».
Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί cookies έτσι ώστε να μπορούμε να σας παρέχουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία χρήστη. Οι πληροφορίες cookie αποθηκεύονται στο πρόγραμμα περιήγησής σας και εκτελούν λειτουργίες όπως η αναγνώρισή σας όταν επιστρέφετε στον ιστότοπό μας και η βοήθεια της ομάδας μας να κατανοήσει ποιες ενότητες του ιστότοπου θεωρείτε πιο ενδιαφέρουσες και χρήσιμες.
Απολύτως Απαραίτητα
Τα απολύτως απαραίτητα cookie πρέπει να είναι ενεργοποιημένα ανά πάσα στιγμή, ώστε να μπορούμε να αποθηκεύσουμε τις προτιμήσεις σας για τις ρυθμίσεις cookie.
If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.
Google Analytics
Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Google Analytics για τη συλλογή ανώνυμων πληροφοριών, όπως ο αριθμός των επισκεπτών στον ιστότοπο και οι πιο δημοφιλείς σελίδες.
Η διατήρηση αυτού του cookie ενεργοποιημένου μας βοηθά να βελτιώσουμε τον ιστότοπό μας.
Please enable Strictly Necessary Cookies first so that we can save your preferences!