Τη δεκαετία του ’40 η Ελλάδα αποτέλεσε για μεγάλο διάστημα πεδίο καταστροφικών πολεμικών συγκρούσεων. Πρώτα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ύστερα κατά τον Εμφύλιο. Η ναζιστική κατοχή, από το 1941 και μετά, υπήρξε εξαιρετικά στυγνή. Παιδιά πέθαιναν από πείνα στους δρόμους της Αθήνας. Ηρωικές πράξεις αντίστασης προκαλούσαν βίαια αντίποινα. Μόλις η Ελλάδα, επιτέλους, απελευθερώθηκε από τη γερμανική μπότα, το διαλυμένο έθνος βρέθηκε αντιμέτωπο μ’ έναν εμφύλιο πόλεμο.
Στο βιβλίο αυτό, ο έγκριτος ιστορικός David Brewer διερευνά τη θυελλώδη αυτή δεκαετία της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, εξετάζει την ανάμειξη των ξένων δυνάμεων, ειδικά της Βρετανίας και των ΗΠΑ, και την προσπάθειά τους να υποστηρίξουν την αντιδημοφιλή κυβέρνηση της Αθήνας, και σκιαγραφεί επιφανείς προσωπικότητες –από τους χώρους της πολιτικής, του στρατού, του πολιτισμού– που διαμόρφωσαν τη σημαντική αυτή περίοδο. Ο Brewer προσπαθεί επιπλέον να εξετάσει την ιστορία από την πλευρά του ατόμου, των διλημμάτων που αντιμετώπιζαν σε προσωπικό επίπεδο οι άνθρωποι που πιάστηκαν ανάμεσα στους τροχούς της Αντίστασης και των κατακτητών στην Κατοχή, και των αντίπαλων πολιτικών δυνάμεων στον Εμφύλιο.
Η οπτική του Brewer, οι απόψεις και οι ερμηνείες του σχετικά με τις συγκρούσεις και τις δυνάμεις που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα κάνουν το βιβλίο αυτό έργο ζωτικής σημασίας για όποιον ενδιαφέρεται για τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και τη σύγχρονη ελληνική ιστορία.
“Από πού είστε;” Είναι η πιο συνηθισμένη ερώτηση που κάνουν οι Έλληνες στους ξένους επισκέπτες. Εκφράζει την ανάγκη να καταλάβεις από πού προέρχεται κάποιος, να τον τοποθετήσεις σε ένα τοπικό, χρονικό και κοινωνικό πλαίσιο. Και όμως, 4.000 περίπου Έλληνες δεν μπορούν να δώσουν μια ξεκάθαρη απάντηση: οι διεθνείς υιοθεσίες από την Ελλάδα προς τις ΗΠΑ (και αργότερα προς την Ολλανδία), από τη δεκαετία του 1950 και μετά, διατάραξαν την αίσθηση του ανήκειν. Οι υιοθετημένοι αυτοί και οι οικογένειές τους έχουν περάσει εβδομήντα χρόνια διερωτώμενοι για το τι ακριβώς συνέβη, ενώ συχνά αναζητούν εναγωνίως τις ρίζες τους σε μια ελληνική οικογένεια.
Ελπίζω ότι το βιβλίο προσφέρει απαντήσεις μέσα από τις δύσκολες πορείες που διήνυσαν οι υιοθετημένοι στη διάρκεια της ζωής τους. Πορείες που, όλες μαζί, συνθέτουν ένα άγνωστο κεφάλαιο στην ιστορία της Ελλάδας και των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Οι εικόνες των πατέρων του ελληνικού εθνικού κράτους και των γεγονότων της Ελληνικής Επανάστασης είναι παντού. Εικονογραφούν την ιστορική φαντασία μας, δίνουν χρώμα και μορφή στη συλλογική υπερηφάνεια μας, σφυρηλατούν τις ταυτοτικές βεβαιότητές μας. Τις θεωρούμε τόσο γνώριμες και οικείες, ώστε αμελούμε να τις ρωτήσουμε· να μάθουμε τα μικρά και μεγάλα μυστικά τους, να ανακαλύψουμε τον κόσμο στον οποίο γεννήθηκαν και έζησαν –όπως και τις πολλές ζωές που έζησαν μετέπειτα και εξακολουθούν να ζουν σήμερα. Οι εικόνες όμως δεν έχουν μόνο ιστορία. Έχουν και ιστορικότητα.
Ο συγγραφέας προσεγγίζει τα καλλιτεχνικά έργα του 19ου αιώνα θέτοντας θεμελιώδη ερωτήματα, όπως: Πώς έβλεπαν οι Έλληνες τον εαυτό τους στην ιστορία; Ποια επίδραση άσκησε στην αυτοεικόνα τους η ματιά των ξένων; Ποιον ρόλο πίστευαν ότι θα διαδραματίσουν στη νέα εποχή; Πώς ήθελαν να τους θυμούνται οι μελλοντικές γενιές του έθνους;
Αναλύει πίνακες, τοιχογραφίες, σχέδια και χαρακτικά, αναζητά τις πηγές τους, φωτίζει τις συνθήκες δημιουργίας τους, περιεργάζεται το κοινό τους, διερευνά τα πρόδηλα και λανθάνοντα ιδεολογικά τους μηνύματα και συζητά την επίδραση που άσκησαν στη συλλογική αντίληψη και μνήμη. Προκειμένου να ιχνηλατήσει τις προβολές της ιστορικής συνείδησης και κουλτούρας στο κοινωνικό πεδίο, περιδιαβάζει στη νεκρόπολη της Αθήνας, την οποία εκλαμβάνει ως μια ιστορική ουτοπία όπου το νεωτερικό παρόν συναντά ιδεαλιστικά το προγονικό παρελθόν, υποστασιοποιώντας μια αδιατάρακτη αιωνιότητα. Τέλος, δομεί ένα σύγχρονο παιδαγωγικό πλαίσιο προσέγγισης των ιστορικών εικόνων και καταθέτει ιδέες για την αξιοποίησή τους στην τυπική εκπαίδευση και στα μουσεία.
«Μαύρη μέρα στο Παρίσι. Εκεί συναντήθηκα και με τον Jacques C., δημοσιογράφο της “Humanite” και φίλο μας. (…) Φεύγοντας (ο Jacques θα με πήγαινε μέχρι την Ουνέσκο, απ’ όπου είχα φύγει σκαστή για τη διαδήλωση), συνεχίσαμε την έντονη συζήτηση που είχε αρχίσει πρωτύτερα: ήμουν έξω φρενών που το γαλλικό Κ. Κ. και τα συνδικάτα δεν είχαν δραστηριοποιηθεί αποτελεσματικά, εφόσον ήξερα και από προσωπική πείρα τ μέσα και τι δύναμη κινητοποίησης διέθεταν. Και μια στιγμή: «Μη φωνάζεις!» μου λέει ο Jacques. – «Μα κι εσύ φωνάζεις», του λέω στον ίδιο τόνο και εγώ. – «Ναι, αλλά εγώ είμαι στο αυτοκίνητό μου», μου αντιτείνει. Απόμεινα! Μονομιάς κατάλαβα, τη λούστηκα, την κατάσταση της προσφυγιάς. Ήμουν σε ξένο αυτοκίνητο, σε ξένο τόπο, με δικαιώματα περιορισμένα, κατά παραχώρηση.. Και μ’ έπιασε ένα κλάμα… Φτάσαμε στην Ουνέσκο, κατέβηκα από το αυτοκίνητο, αλλά τα δάκρυα, ποταμός, κυλούσαν ασταμάτητα. Και καθώς δεν γινόταν να μην πάω στο γραφείο μου, μπήκα σ’ ένα φαρμακείο και ζήτησα κάτι ασυνήθιστο από τον ξαφνιασμένο φαρμακοποιό: «Κάντε με, σας παρακαλώ, να σταματήσω να κλαίω»…
Ο Jacques δεν είχε, βέβαια, καταλάβει τι «είχε ξεφύγει από το φράχτη των δοντιών του». Λίγους μήνες μετά μου κουβάλησε από την Αθήνα δύο βαλίτσες με ρούχα που του είχαν φορτώσει οι δικοί μας.
Επιλογές και συγκυρίες σε καιρούς δύσκολους οδηγούν σε αφηγήσεις όπου διαπλέκονται τεκμήρια και βιώματα – μια εφηβεία στον Εμφύλιο που τη διαδέχτηκε, δύο φορές, μακρόχρονος ξενιτεμός. Οι απρόσμενες καταστάσεις αναζητούν απαντήσεις, ενώ η διήθηση του χρόνου μεταφέρει στο σήμερα χτεσινές βεβαιότητες και αμφιβολίες. Τα αποτυπώματα στη μνήμη μπορούν να είναι ακόμα εύγλωττα;
Σκαλαθύρματα 1 × €16.20
Κρήτη το νησί των προσαρμογών. Οικονομία και κοινωνία τον 19ο αιώνα (1830-1913) 1 × €27.00
Ελληνική επανάσταση του 1821: τεκμήρια, αναψηλαφήσεις, ερμηνείες 1 × €7.70
Εισαγωγή στις πρώτες θρησκείες 1 × €20.00
Οι Κορυφές Της Ζωής 1 × €18.00
Ιστορίες της ζωής σου 1 × €14.00
Αυτοί που φεύγουν κι αυτοί που μένουν 1 × €16.00
Σασμός 1 × €16.00
Η Υπεράσπιση της Ελεύθερης Ελλάδας 1825-1827 1 × €16.00Υποσύνολο: €150.90
